Bere hitzaldian, ingurumen-legeriaren oraintsuko historia, ingurumenean espezializatutako fiskaltza sortu zenetik azken 15 urteetan izandako aldaketak, eta duela gutxiko gertaera batzuk aztertu zituen, hala nola Klima aldaketaren Legea eta hondakinei buruzko Lege-proiektua. Ildo horretan, Antonio Vercherrek egiten ari diren "aparteko ahaleginak" eta duela urte batzuk pentsaezinak ziren emaitzak azpimarratu zituen.

Azterlan hori duela 15 urtetik egiten da Valentzian, Asturiasen, Sabadellen eta Gipuzkoan, beren lehen kontsulta ekografikora zihoazen emakumeekin, haurdun geratu eta haurdunaldiaren eta, ondoren, haurraren garapenaren kontrol zorrotza onartzean (www.proyectoinma.org).

Biomimesia (bio = bizitza, mimesis = imitazioa) tekno-zientzia gisa garatzen ari da. Aristotelesek eta Platonek jada planteamendu biomimetikoak pentsatu zituzten, adibidez, Leonardo Da Vincik tramankulu hegalariak diseinatu zituen hegaztien hegaldia imitatuz. Orain diziplinak "egunsenti berri" bat bizi du, bere filosofia praxira nola eraman. Nola ikasi adimen artifizialera eramaten.  Eraikitzen ari den tekno-zientzia da. Korrika egiten ikasten duen ume bat bezalakoa. “Laster egin behar dugu, ingurumen arazoak ditugulako”.

Sinposioan bildutako hizlarien artean Carlos Duarte itsas biologo eta ozeanografoa nabarmendu zen, Saudi Arabiako Abdullah Erregea Unibertsitateko irakasle eta ikertzailea, eta ikerketa aitzindarien egilea klima aldaketaren eta ozeanoen arteko harremanean, ekosistemen leheneratzean eta arrantza jasangarrian. 2019an, bere ikerketengatik BBVA Fundazioak ematen duen Fronteras del Conocimiento saria irabazi zuen Kontserbazio Biologia eta Ekologia kategorian.

“Ezin da ekonomia eta errealitate jasangarriranzko trantsiziorik egin enpresa txiki eta ertainak tartean sartu gabe, enpresa horiek osatzen baitute gure herrialdeko ekoizpen-sarea (Espainiako enpresen % 96k 10 langile baino gutxiago dituzte). ETEak klima-aldaketara egokitzeak dakarren aukeraz konbentzitzea lortzen ez badugu, enpresa handiak eta finantza-sistema egiten ari diren ahalegina ez da nahikoa izango.

Topaketa gidatuko dute James Lingwoodek, Artangeleko zuzendarikideak, Adolfo Uriarte Villalbak, Eusko Jaurlaritzako Kultura Ondare eta Klima Aldaketa zuzendariak, eta Manuel Sotok, Plentziako Itsas estazioko Biologia Esperimentaleko eta Bioteknologiako Ikerketa Zentroko zuzendariondokoak .

Cristina Iglesias egilearen eta arte, geologia, ozeanografia eta ekologian adituak diren talde baten parte hartzearekin, "naturatik", "harkaitzetatik", "itsasotik" eta "artetik" sortzen diren ideiak uztartuko dira.

Sinposioa hiru aditu hauek elkarrekin zuzenduko dute: James Lingwood arte garaikideko aditua −Artangel erakunde artistikoaren zuzendaria eta sortzaileetako bat−, Adolfo Uriarte geologo eta ozeanografoa −Eusko Jaurlaritzako Natura Ondarearen eta Klima Aldaketaren zuzendaria−, eta Manuel Soto, Zelulen Biologiako katedraduna eta Itsas Biologia eta Bioteknologia Esperimentalen Ikerketa Zentroko zuzendariordea (Plentziako Itsas Estazioa EHU).

Jaime Zufiak azaldu zuenez, elikadura-sistemek lurzorua, ura, elektrizitatea, erregaia eta materialak behar dituzte elikagaiak ekoizteko, eta, gainera, azpiproduktuak, hondakinak, ur zikinen isurketak eta emisioak sortzen dituzte. Ingurumen inpaktu handia duen prozesu bat da, biodibertsitatea galtzea, ur eskasia eta lurzorua degradatzea eragiten dituena. Gainera, gaur egun, munduan sortzen diren berotegi efektuko gasen isurketen % 24 elikagaien ekoizpenaren ondorio zuzena da.

Donostia Sustainability Forumen bidez, UPV/EHUko Uda Ikastaroek iraunkortasunaren erronka garatzen dute, eta, horretarako, BBVA Fundazioaren, Eusko Jaurlaritzaren Ekonomiaren Garapen, Jasangarritasun eta Ingurumen Sailaren (Ihoberen bidez), Gipuzkoako Foru Aldundiaren Ingurumena eta Obra Hidraulikoak departamentuaren eta Donostiako Udalaren laguntza dute.

Aurten, Foroaren edukiak honako arlo hauen ingurukoak izango dira:

Ekosistemak eta baliabide naturalak

Enrique Monasterio EEEko (Energiaren Euskal Erakundea) Garapen eta Berrikuntzako zuzendariak kontsumitzen dugun energiaren bilakaera errepasatu zuen. 1982an (EEE sortu zen urtea), Euskadin enegiaren % 24 ikatzetik zetorren, % 62 petroliotik eta gasa ia ez zen existitzen (% 0,6). 80ko eta 90eko hamarkadetan gasa izan zen apustua, eta, ondoren, energia berriztagarriak sartu ziren ikatzarekin amaitzeko eta petrolioaren deribatuen mendekotasuna murrizteko. Orain, energia berriztagarria ekoiztea duela 30 urte baino askoz merkeagoa da.

Ikasteko modua eta azterlanari ekiteko ikuspegia funtsezkoa da. Buruz ikasteak ez du ulertzen uzten, ez du ikasten ari denarekin hunkitzen uzten, «ez du edukiaren edertasuna ikusten uzten» Salman Khanen hitzetan, eta berak espero du datozen urteetan ezagutzak ez ezik ikasleen komunikaziorako, lankidetzarako eta enpatiarako gaitasuna ere baloratzeko gai izango garela.

Iraunkortasuneranzko hezkuntza

1980tik tenperaturaren igoerak fase ezberdinak izan ditu, orain 1.1ºC-an gaude. Hazkundea ez da homogeneoa, poloetan baitago eragin handiena. Tenperaturen igoeraren arrazoi antropogenikoak erregai fosilen erabilerari eta lurraren erabilerari lotuta daude. 2018an atmosferako karbonoaren % 86 erregai fosiletatik zetorren, eta % 14 lurzoruaren erabileraren aldaketetatik. Kantitate horren % 44 atmosferan geratu zen, % 29 landarediak hartu zuen eta % 23 ozeanoak. Atmosferaren CO2-a isurbidearen arabera aldatzen da, hau da, landaretzaren arabera.

Alde batetik, erregai fosiletatik, hau da, ikatza eta petroliotik sortzen den CO2-ak ziklo bat dauka, eta ehundaka urte iraun dezake bere horretan CO2 bezala eta atmosferan metatzen da. Beste aldetik, badago karbono biogenikoa, hau da, metanoa kasu. Metanoak beste bizi ziklo bat dauka, askoz ere arinagoa. 10 bat urte irauten ditu metano bezala atmosferan, gero CO2 bilakatzen da; halere, CO2 hori landareek hartzen dute, fotosintesi bidez, eta berriz ere zikloan sartzen da. Karbono dioxidoz gain, oxido nitrosoa ere kontuan hartu behar da.

Birusaz eraso estrategiko bat balitz bezala hitz egitea, baldintza idealak geuk sortu ditugula pentsatu gabe, irreala da. Ez dago astirik zoonosi kasu berriak geldiarazteko, ezin baita klima-aldaketa hori saihesteko behar den abiaduran konpentsatu. Politikariek sinesten badute, ez dago eztabaida ideologikorik aurrekontuetan. Aldaketak erabatekoa izan behar du osasunari, ingurumenari eta gizarte-zerbitzuei dagokienez. Rafael Bengoa kexu zen gobernuak ez zituelako elkarrekin erlazionatu.

Gainera, publiko orokorrari irekitako 5 hitzaldi eskaini dira:

Emaus Fundazioko zuzendari nagusiak, Javier Pradinik, klima-aldaketak eragindako aldaketei buruzko Ikastaroan parte hartu zuen, krisi klimatikoak gizartean dituen ondorioak azpimarratuz, bereziki gizarte eta klase behartsuenei eragiten diena. Pradinik Osasunaren Mundu Erakundearen datuak erabili zituen, eta horien arabera, klima aldaketak 150.000 pertsona hiltzen ditu urtean. 2019an 25 milioi migrazio izan ziren klimarekin lotutako hondamendiengatik, barne desplazamenduak monitorizatzen dituen zentroaren arabera.

Helburua elkargune bihurtzea eta gizartean eztabaida piztea zen, eta bi sari ematen ditu: Vía Apia Saria gardentasun informatiboari ematen zaio, eta Vía Crucis Saria prentsaren aurrean opakutasuna izateagatik bereizten direnei ematen zaie. María García de la Fuente presidenteak honako hau esan zuen: «erredakzioan batzuetan erotzat hartzen gintuzten arren, beti egon da espezializazio bihurtu den bokazio bat. Hainbat komunikabidetan lekua bilatzen ibili gara.

Ozeanoen berotze globalaren ondorioz, arrainak poloetara eta sakonera handiagoetara lekualdatzen ari dira. Kantauri itsasoan Afrikako kostaldeko espezie subtropikalak ikusi dira, baina noizbehinkako kasuak baino ez dira. Klima-aldaketaren eraginpean, Bizkaiko golkoko urak 1,5 eta 3,5 gradu artean berotuko dira mende honen amaieran. Egiaztatu dena da 80ko hamarkadatik gaur egun arte hamarkada bakoitzeko 0,2 gradu igo dela.

Finantza jasangarriek, errentagarritasun ekonomikoaz gain, garapen orekatuagoa (ekonomikoa, soziala eta ingurumenaren aldetik) bilatzen dute; eta horien tipologietako bat sozialki arduratsuak diren inbertsioak dira (gaztelaniazko ISR). Baina, benetan al da arduratsua jasangarritasunaren aterkipean iragartzen den guztia?

Iker Maguregi, Ibilkariko zuzendariak, Euskadiko pertsonen mugikortasunari buruz egindako zenbait azterlanetara jo zuen. Autoaren erabilera % 40ra hurbiltzen ari da; garraio publikoak, berriz, % 15 baino ez du hartzen, eta oinezkoek % 42. Baina garraio motordunen artean autoaren erabilera aztertuko bagenu, % 70era igoko litzateke. Are gehiago, autoen erabilera zabaltzen joan den heinean, horien okupazioa gutxitu egin da.

Ez da eraikin fisiko bat edo erreferentziazko zentro bat soilik: haren inguruan ekosistema edo polo bat egituratzea da kontua, Gipuzkoako mugikortasun berriaren sektore indartsu bat egituratzeko. Pieza hori funtsezkoa izango da gure etorkizuneko ekonomian, eta nazioarteko erreferentzia bihurtu nahi dugu. Mubil (Gipuzkoako Elektromugikortasun Zentroa) arduratzen da mugikortasun elektrikoaren eta energia biltegiratzeko estrategia hedatzeaz. Horregatik, egiten dugun apustua integrala da, mugikortasun berri honek ukitu ditzakeen alor guztiak bere baitan hartzea bilatzen du.

Munduko Natura Funtsak (WWF) eta NBEk biodibertsitatearen «gainbehera katastrofikoari» buruz azken egunotan argitaratutako txostenen ondorio dramatikoak gogoratuz abiatu du elkarrizketa McGrathek: «Ingurumenaren erronka handiak modu argian komunikatzeko une erabakigarrian gaude, nahiz eta oraintxe bertan mundu osoa beste arazo batzuetan pentsatzen egon».

UPV/EHUren Uda Ikastaroen edizio askotan aztertu izan dira krisi klimatikoa eta haren ondorioak; BBVA Fundazioarekin bat eginez, zeinak, duela bi hamarkadatik, iraunkortasunean eta, bereziki, biodibertsitatearen kontserbazioan eta klima-aldaketan lan egiteko lehentasunezko erdigune bat du, eta adituen sarea Donostia Sustainability Forumarekin lotuko du.

Ihobe - Eusko Jaurlaritzako Ingurumen, Lurralde Plangintza eta Etxebizitza Sailaren sozietate publikoak eta APIA - Ingurumen Informazioaren Kazetarien Elkarteak “Biodibertsitate eta natura-ondarea komunikatu" izeneko Ingurumen-komunikazioaren Eskola bultzatzen dute Universidad del País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitatearen (UPV/EHU) Uda Ikastaroen baitan.