Arteak egin ezin duenaren bidez ere laguntzen digu

Mikel Zugazak (Bilboko Arte Ederren Museoko zuzendaria) eta Oier Etxeberriak (Tabakalerako programazio publikoko eta komisariotzako arduraduna) artearen eta naturaren arteko harremanari buruz hausnartu dute kontserbatzailearen ikuspegitik.

Ekainaren 16an Koldobika Jauregi: Natura, Sorkuntza Komunitatea Uda Ikastaroan parte hartu zuten. Elkarrizketa batean hainbat gai jorratu zituzten, hala nola Jauregiren sormenezko ibilbidea, bere artearen kokapena euskal testuinguruan, naturarekin eta komunitatearekin dituen harremanak eta bere proiektu garrantzitsuenak.

Zein modutan esango zenuke interpretatu dela natura artearen ikuspuntutik?

Mikel Zugaza Bilboko Arte Ederren Museoko zuzendaria:

Nire ustez izaera unibertsaleko gaia da: artearen harremana, natura eta alderantziz. Gure testuinguru kulturalean oso balio berezia hartzen du. Koldobika Jauregi bezalako artista baten adibidea abiapuntu bikaina da gogoeta egiteko; izan ere, bere obrarekin gizakia bera naturaren sorkari gisa planteatzen duen erronka horri aurre egiten dio.

Gaur egun, naturaren kontserbazioaren inguruko kontzientziak hain protagonismo handia duenean, kulturaren eta artearen kontserbazioan pentsatu behar dugu. Gu bagara natura hori konfiguratzen dugunak, zaindu egin behar dugu. Ur Mara Museoa kontzientzia hori izateko lekuaren adibide ona da, baita kulturaren, artearen eta naturaren kontserbazioaren inguruko hausnarketa hori egiteko ere.

Zer lotura dago artearen eta naturaren artean ikuspuntu etnografiko batetik?

Oier Etxeberria Tabakalerako programazio publikoko eta komisariotzako arduraduna:

Artistek berehalakoarekin, berehalako materialekin, inguru hurbilenarekin zerikusia duten kontuetara hurbiltzeko hainbat formatako abaniko historiko nahiko interesgarria aurkeztu du Mikelek. Uste dut hor badaudela marraztu daitezkeen ibilbide batzuk: sublimazio, kontenplazio eta lilurapen jarreretatik hasita, baina baita desegite jarrera ere (Goenagaren kasuan bezala: artista naturarekin zuzenean bat egiten duen izaki gisa), berezko eta jatorrizko ustezko natura hori deseraikitzeko eta zalantzan jartzeko jarrera berriagoetaraino. Eztabaidatze horiek Ibon Aramberrirengandik gertuago egon daitezke, edo poetikoagoak izan daitezke Gema Intxaustiren kasuan.

Erreferenteak egongo diren ziurtasuna dago euskal eta etnografikoaren arteko erlazioari dagokionean?

Mikel Zugaza:

Zalantzarik gabe, artea beti dago hasieran. Munduaren eta artearen atzera begirako ikuspegia dugu, baina arteak guri eragiten badigu eta hainbeste axola bazaigu, etengabe hasten ari delako da.

Alde handia dago zientziak aurkitu nahi dituen erantzunen eta arteak aurkitu nahi ez dituen erantzunen artean. Uste dut gizakiari interesatzen zaion zerbait dela; jatorriarekin eta gauzen printzipio berekin borroka iraunkor hori mantentzea. Hori dela eta, arteak, gure egungo kultura ekologikoaren esparruan, argi eta garbi identifikatzen du munduari modu jakin batean begiratzeko behar jakin bat, eta guk paisaia, natura eta abar deitzen dugun horrekin dugun harremana.

Oier Etxeberria:

Bai, ponentzian jatorrira joatearen ideia hori aipatu dut, beti berritutako jatorrizko irudiak bilatzearen ideia. Zer gertatzen da gaur egun gai oinarrizkoenen ikurrekin? Ura, sua, lurra, airea… Erabat nahasi dira. Nork pentsatzen du gaur egun urarengan ikur gisa, mikro plastikoz beteta dagoenean? Nola pentsa dezake arteak errealitate berri horri? Zein da gaur egun naturari dagokion irudia? Jatorrietara joatean eta, aldi berean, etengabe berritzean datzan lana da.

Zergatik hartu dira oso interbentzionista gisa artista euskaldunek naturarekin erlazionatuta egindako proiektu handi batzuk?

Mikel Zugaza:

Artea, artea bada, alferrikakoa da. Artearen ikuspegi aristoteliko-platoniko samarra dugu; uste dugu formara, edertasunera eta abarrera jotzen duela, baina duela mende batzuetatik badakigu arteak bide korapilatsuagoetatik garamatzala.

Huts egindako proiektuak oso interesgarriak dira, kulturalki mugak ezartzeko aukera eskaintzen digutelako; paisaiaren, naturaren, esku-hartzearen eta une honetan egiten ari garenaren aurrean dugun jarrera kritikoaren inguruko gizartea planteatzeko aukera ematen digutelako. Huts egindako proiektuez ari garenean, artistek oso zentzu frustratuan hitz egiten dute, ziur asko. Imajinatzen dut Eduardo Chillidak, Tindaya hustea eta hutsune handi hori sortu ezin izan zuenez, ziurrenik frustrazio handia bizi izan zuela. Hala ere, segur aski, arrakastarik gabeko saiakera horretan politika berri oso bat dago elementu horren kontserbazioari dagokionez. Beraz, nire ustez, egin ezin duenaren bitartez arteak ere lagundu egiten gaitu.

Oier Etxeberria:

Jakina, kontua da ea natura bakarra dagoen. Agian ez dago natura bakar bat, natura desberdinak sortzen dituzten prozesu teknikoak baizik. Nire ustez, gizakiaren dimentsio teknikoan dagoen harreman hori berezkoa du gizakiak: bere ingurunearekin borrokatzea.

Amaitzeko, egia da artea, bizitzen ari garen krisi honetan, oso tresna baliagarria izan daitekeela tekniken, teknologien eta natura anitzen arteko lotura horretan pentsatzeko. Eta nola harreman hori, suntsitzailea izan beharrean, ohar-terminoetan, begirunetsuagoa, atseginagoa den. Gizakiak bere burua ingurukoaz zeharkatzen utzi behar du, eta ez denbora guztian menderatu. Uste dut hor arteak lan eta zeregin oso garrantzitsua duela oraindik.